DUŠAN JEFTANOVIĆ, PRVAK SARAJEVSKIH SRBA 1940: “Sporazum Cvetković-Maček je loš, etničku diobu BiH valja odbaciti!”

Dušan Jeftanović, prvak Narodne radikalne stranke, sin čuvenog sarajevskog srpskog trgovca, prosvjetitelja, mecene i političkog prvaka Gligorija Jeftanovića, ubijen u Jasenovcu 1941. održao je 25. februara 1940 godiпe na stranačkom skupu u Zenici kritički govor o sporazumu Cvetković-Maček kojim su veliki dijelovi Bosne i Hercegovine pripojeni novostvorenoj hrvatskoj autonomiji u okviru Kraljevine Jugoslavije – Banovini Hrvatskoj. Prenosimo najinteresantnije dijelove ovog govora:

“Nesumnjivo da se Bosna i Hercegovina ne mogu anektovati Srbiji, pošto su u njoj Srbi samo u relativnoj većini, tj. oni su prema muslimanima i Hrvatima uzetim ukupno u manjini. Ne vidimo daklen po kojem međunarodnom i uopšte kulturnom principu Srbi b bili ovlašćeni da zauzmu ove pokrajine.

REISU-L-ULEMA HUSEIN KAVAZOVIĆ O SRPSKO-HRVATSKOM POMIRENJU: Bilo koji pokušaj mirenja na račun Bosne i Hercegovine vodi u nove probleme

Još manje naravno mogli bi one pripasti Hrvatima, kao god to se ne bi mogla stvoriti nijedna muslimanska bosanskohercegovačka autonomna banovina, tj. banovina u kojoj bi muslimani imali političku prevlast.

Ostaje, prema tome, i prihvatajući tezu g. Kulenovića da se muslimani u Bosni i Hercegovini imaju smatrati kao posebna etnička zajednica, daklen ni čisto srpska ni čisto hrvatska nego srpskohrvatska ili još bolje jugoslovenska (potomci južnih Slovena preobraćenih, za turske vladaviпe u islamstvo) zajednica jedna ideja g. Kulenovića ne samo duhovita nego i tačna da se od Вosne i Hercegovine obrazuje naročita Bosanskohercegovačka banovina (opšte jedna autonomna jedinica).

Otuda ima se također odbaciti i ideja jedne etničke diobe Bosne i Hercegovine između Srba, Muslimaпa i Hrvata. Prije svega, bilo bi, možemo reći, nemoguće izvršiti tu i takvu podjelu uslijed granične neodređenosti uglavnom etničkih podjela u tim krajevima (pokrajinama).

KAKO JE SARAJEVO 1995 OBILJEŽILO BLAJBURG: Molitve i cvijeće za ustaše

Zatim bila bi uopšte jedna šteta razbijanja istorijskih jedinica. Jer, kada govorimo o krupnim individualnostima u našoj državi zbog čega se ona ne može oganizovati na unitarističkoj bazi, mi tu mislimo na individualnost pokrajinsko-istorijske, koje su vijekovima trajanja ostala jedna organizma i političkih i ekonomskih i jedna vrsta zajednice bez obzira na eventualnu etnografsku raznolikost.

HAMZA HUMO: Muslimani Bosne i Hercegovine posmatrani kroz sevdalinku

Pojedine istorijske pokrajine naše zemlje, bile su još prije rata, stekle karakter etničkog jedinstva koje, za uzajamni život i sudinu naroda, igra veću ulogu nego etničko jedinstvo. Time se objašnjava npr. solidarnost Švajcarske republike i ako u njoj ima četiri narodnosti, Nijemci, Francuzi, Italijani, Rromani.”

Izvor: Sonja Dujmović, Sporazum Cvetković-Maček i autonomija Bosne i Hercegovine u viđenju sarajevskih radikala, Prilozi, 33, Sarajevo, 2004., str. 253-263.
Foto: Vikipedija