Kako je Slovenima Treći Rajh bio namenio sudbinu američkih Indijanaca, prirodno je da su mu najžešći otpor pružili upravo slovenski rodoljubi, ubeđeni panslavisti koji su se digli na borbu do istrage protiv njemačkih imperijalističkih tendencija čiji je Hitlerov nacionalsocijalizam bio tek najdrastičniji izraz. Vladimira Nazora, Vojislava Kecmanovića, Svetozara Ritiga u partizansku epopeju nije ponela isključivo komunistička ideologija, već poslanje jugoslovenstva, oslobođenja od kolonizatora jedinstvene istorijske sudbine, za koje su menjajući zemlje i epohe češće no cipele živeli iznad svih i svega idealistički odano.Ovo je priča o uzbudljivom životnom putu jednog od njih, Ljube Leontića koji je iz rodnog Imotskog, iz glagoljaške Dalmacije kroz husitski Prag širom svijeta proslavio jugoslovensku misao kao njen viteški sin i apostol.
Doktorirao je pravo 1911. na Karlovom univerzitetu, odakle nastavlja studije na avangardnoj slikarskoj akademiji u Minhenu, koju završava uoči Velikog rata. Kao prvak Jugoslovenske ujedinjene omladine na praškom Vidovdanskom kongresu i urednik integralističke Jugoslavije sklanja se pred austrijskim agentima na zapad gde se stavlja na raspolaganje Jugoslovenskom odboru, čijem se osnivanju u Ženevi 1915. priključuje kao stegonoša i zastupnik jugoslovenske mladosti. U Parizu sa doživotnim mladobosancem Perom Slijepčevićem piše brošuru L’unite yougoslave. Tu počinje njegova Odiseja: dok trupe izgnanih srpskih seljaka čeznu za porobljenom otadžbinom, dr Ljubo Leontić neumorno krstari duž meridijana američkog kontinenta od Anda do Srednjeg zapada spremajući u iseljeništvu veliku vojsku bez oružja – Jugoslovensku narodnu odbranu, odakle za borbu pod srpskom zastavom obrazuje Jadransku legiju. Među Dinarcima u tuđini raspaljuje vidovdansko opredeljenje: i srpski i hrvatski pečalbari u boju za Andrićev mesijanski san o našoj Americi veruju mu. Dok predsednik najstarije i najuspešnije svetske demokratije, Vudro Vilson podupire težnje srpskog naroda koji se tako herojski odupirao planovima germanske nacije da dominira svetom i istorodnih naroda velike slovenske rase koji čeznu za nezavisnošću i nacionalnim jedinstvom, Anica Savić se na slavnom predavanju o Voltu Vitmenu kroz njegovu poeziju pitala: Godine neizvršenoga! Vaš se horizont diže – vidim ga gde se kreće put uzvišenijih drama. Jesu li stare sile odigrale svoje uloge? (…) Prostor nada mnom je pun fantoma, ne mogu ga probiti. Nerođena se dela prostiru oko mene. Svršena Amerika i Evropa blede, u senku se za mnom povlače; Neizvršeno, džinovskije no igda, bliži se, bliži meni.
Toga velikog decembra 1918. za koju je Kašanin rekao kako se čekala toliko dugo da se činila izmišljenom, slovenskim narodima jugoslovenskih i čehoslovačkih zemalja osvanulo je ujedinjenje i emancipacija od germanskog jarma pod kojim su trunuli vekovima. Jugoslovenskom čoveku sviklom na atavističke nagone samoodržanja pod tiranijom tuđinskim imperija valjao se, Šenoinim rečima, raznijemčiti, rastalijančiti, rasturčiti i razmađariti, valja postati svoj. Nadahnut ultimativnim ujedinjenjem Jugoslovena, uz dalmatinskog književnika Niku Bartulovića, pokretača elitnog Književnog juga i bliskog Andrićevog prijatelja, Leontić stupa u Organizaciju jugoslovenskih nacionalista, naslednicu revolucionarne mladobosanske omladine, avangardu integralnog jugoslovenstva. Himnu joj je napisao Aleksa Šantić, a on, kao predsednik njenog Direktorija program. Protiv frankovaca i radikala, Komunističke partije i Katoličke akcije, italijanskog imperijalizma i iredentizma nelojalne nemačke i mađarske manjine – gde god je Jugoslavija bila na udaru, tu se Orjuna beskompromisno i vrlo militantno borila sama protiv svih. Posebno se Leontić zanosio idejom silne Jugoslavije od Crnog do Jadranskog mora koja bi pokrivala i Bugarsku. Bili su razočarani što se ujedinjena otadžbina ne zove još od Njegoša prihvaćenim imenom Jugoslavija, već SHS, kao neka apotekarska firma. Iako je tvrđava orjunaša bio Split gde su izdavali listove Pobeda i Jadranska straža, najžešći okršaji sa srpskim nacionalistima okupljenim oko SRNAO bili su u Vojvodini, gde je rasturena i mađarska špijunska mreža.
Neprijateljstvo prema KPJ nije bilo diktirano pitanjima društvenog uređenja, već direktivama Drezdenskog kongresa kojim se ova zauzela za rušenje Jugoslavije kao veštačke tvorevine imperijalizma Antante, na kojem su isplivale brojne dogmatske zablude Kominterne, poput one o socijaldemokratskim blizancima fašizma, kojom su joj ustaški separatisti postali de facto poželjniji saveznici od jugoslovenskih centrumaša. Zbog zle krvi u tom sukobu bez suda stradaće i Bartulović, kojem se po oslobođenju Splita izgubio trag. Izvorno Masarikovu viziju slovenskog bedema malih nacija i čehoslovačko-jugoslovenskog koridora (da Panonska nizija kao u ćirilometodsko doba bude opet slovenska) protiv pangermanizma i revizije versajskog poretka, restauracije Habzburga i velikomađarskog revanšizma nasledili su jugoslovenski nacionalisti i viteški kralj čija je diplomatija predvodila Malu Antantu. Zato je čehoslovački slučaj bio naročito alarm za jugoslovenske rodoljube. Bartulović drži vatrene filipike protiv nacističke gorile koja oštri noževe protiv slovenskog sveta. Leontićev brat Boro odlazi u Španiju sa Interbrigadom. Čehoslovačka katastrofa uzdrmala je Ljubinu veru u zapadne saveznike. On, koji je po ujedinjenju sanjao o jedinstvenom pokretu celokupne jugoslovenske omladine, sada među prvima poziva na narodni front svih patriotskih snaga zajedno sa komunistima za otpor fašizmu u kojem će ideološke barijere biti po strani, sve više se uzdajući u Rusiju radnika i seljaka. Kako su nekadašnje jezgro Orjune činili sledbenici Svetozara Pribičevića, donekle entristički pristupa levom krilu njegove Samostalne demokratske stranke, sada u okviru tzv. Seljačko-demokratske koalicije.
Italijanski fašisti ga po slomu Jugoslavije interniraju na Lipare. Tada je njegov slovenački saborac, najznačajniji ljubljanski gradonačelnik, veleposlanik u Pragu i senator kralja Aleksandra, kasnije prijatelj SSSR i antifašista Ivan Hribar izvršio samoubistvo skokom u Ljubljanicu ogrnut jugoslovenskom trobojkom u znak protesta protiv italijanske okupacije, ostavljajući u oporuci Prešerenove stihove: Manj strašna noč je v črne zemlje krili,
kot so pod svetlim soncem sužni dnovi. Čim se 1943. domogao slobode, nije imao dilemu ko se bori za oslobođenje Jugoslavije: pridružuje se splitskim partizanima koji ga dočekuju otvorenog srca. Ubrzo kao prekaljeni kadar postaje vijećnik ZAVNOH-a i član Predsedništva AVNOJ-a u Jajcu. Usled raskošnog iskustva u međunarodnoj agitaciji, kao dokazani patriota od poverenja vršio je dužnost jugoslovenskog predstavnika u UN 1944. odakle je doživeo da ponovo preko okeana posmatra kako se jugoslovenski hram slobode diže iz pepela i ambasadora u Londonu za vreme tršćanske krize gde je stajao za najgorljivijeg pobornika jugoslovenskih prava. Tada je u brošuri Naša argumentacija uz Titov i Kardeljev štampan i govor ovog najvernijeg sina Jugoslavije o pitanju Trsta.
U vremenima neizvesnosti i smutnje, kako je Ujević (jedan od ranih pristalica njegova Orjune) napisao – podvojenih srca, kada su retki verno sledili ideale, besprekorna karijera dr Ljube Leontića od Jugoslovenskog odbora preko Orjune do AVNOJ-a dala bi se nasloviti lozinkom – život za Jugoslaviju, u duhu sokolskog gesla: ustaj, živi, bori se, ne kloni. Ovaj idealni borac imao je najveći politički talenat da svoj idealizam bez kalkulacija neokrnjen adaptira kroz više sistema. Krasio ga je vizionarski smisao za ideološku sintezu. Pod jugoslovenskom trobojkom osmislio je čitav svoj život, a njegov narod bio je dorastao sebi i svetu. Shodno Bartulovićevom programskom kredu Zadaci jugoslavenstva su za nas zadaci čovječanstva, a sve skupa pojednostavljeno: zadaci pojedinca, njegovo jugoslovenstvo nije trpelo plemenski, a ni ideološki redukcionizam – bio je iznad svega politički Jugosloven i predani jugoslovenski patriota, a sve drugo smatrao je pukim sredstvom, formom ili privatnim osećanjima. Za svoga pustolovnog i bogatog života sarađivao je u više listova nego što u patuljastim vicevima od država danas izlazi, a izdavao je i svoj pod nazivom Razgovori naroda jugoslavenskoga. Objavio je više brošura, a najvažnije mu je istorijsko delo O Jugoslovenskom odboru u izdanju Jugoslovenske akademije. Preminuo je 13. novembra 1973. godine, reklo bi se na izmaku one koncepcije Jugoslavije koju je muževno zastupao do najranije mladosti do poslednjeg daha. Za sobom je ostavio i dva istorijska romana u ključu autobiografije: Kronika bez naslova (1961)i Između dva rata (1965). Treći deo zamišljene trilogije, koji bi tematizovao razdoblje socijalističke Jugoslavije, ostao je neispisan.
Iskreni slavenofil i ekumenista, kardinal Ežen Tiseran obrušio se na svoje hrvatske kolege pri poseti Štrosmajerovom Đakovu u leto 1968: Kakvog ste velikog čovjeka imali i kakvu vam je ideju jugoslavenstva smislio, a vi ste podržavali neke separatističke i fašističke ideje Ante Pavelića. Zadarski filozof i teolog Marko Vučetić rekao je za Novosti kako je ironija da su bijegom od jugoslavenske kulture Hrvati pobjegli od hrvatstva. Takvi Hrvati nisu Hrvati, oni su antijugoslaveni. Mi sada živimo posljedice kulturnog, nacionalnog, vjerskog, političkog i moralnog bijega. Samootkazali smo se jer smo odlučili biti antiteza sebe samih, a ja dodajem – za Hrvatima i svi drugi Jugosloveni koji su pobegli od samih sebe. Postoji li ijedna srećna postjugoslovenska nacija kojoj epska izdaja velike otadžbine Jugoslavije, tog najvećeg istorijskog izuma Hrvata i najvećeg istorijskog rezultata Srba, devedesetih nije donela strahote koje su srednjovekovni pesnici bili namenili prokletnicima? A zobg zaborava da je Teslin ponos srpskim imenom i hrvatskom domovinom bio uokviren pokličem: Živili svi Jugosloveni!
Piše: Vojislav Durmanović za Preokret, Ilustracija: MidJourney prompt by Preokret