Nakon povratka jugoslovenske reprezentacije sa prvog, inauguralnog Svjetskog prvenstva održanog u glavnom gradu Urugvaja, Montevideu, a na kojem je državna selekcija rojalističke Jugoslavije ostvarila sjajan rezultat podijelivši treće mjesto sa Sjedinjenim Američkim Državama, uslijedio je period relativnog jenjavanja tenzija na fudbalskom polju i uspostavljanja kompromisnog dijaloga na relaciji Beograd-Zagreb.
Ubrzo je čuveni bojkot hrvatskih reprezentativaca prekinut, dok se fudbalski Zagreb makar službeno pomirio s činjenicom da je sjedište JNS-a premješteno u prijestolnički Beograd. Međutim, spokojni odnosi između tadašnja dva vodeća jugoslovenska fudbalska centra održaće se svega nekoliko godina, kada će poput groma iz vedra neba javnost obuzeti najveća sportska afera u međuratnoj Jugoslaviji – takozvana Egipatska afera, koja je od zaborava sačuvana zahvaljujući autoru kapitalne monografije „Fudbalska takmičenja Južnih Slovena 1873-1841.“, Nebojši Jakovljeviću.
Vrele egipatske noći
Naime, vodeći egipatski fudbalski klub toga vremena, Olympic iz Aleksandrije, gostovao je u Beogradu 1933. godine u sklopu kampanje zbližavanja dviju zemalja, gdje je načelno dogovoreno da će zemlja faraona uzvratiti gostoprimstvo plavima iduće godine. Sekretar BSK-a i podnosilac inicijative za premještaj Saveza iz Zagreba u Beograd 1929. godine, dr Mihajlo Andrejević, izdejstvovao je uzvratni poziv nakon prijateljskog razgovora sa predstavnikom aleksandrijskog kluba i čelnikom Fudbalskog saveza Egipta, M. Šemajsom, koji je predvodio gostujuću delegaciju u Beogradu. Budući da je rečeni predstavnik krovne kuće egipatskog fudbala dao Andrejeviću pozitivan odgovor, u januaru 1934. godine započeta je realizacija dogovorene turneje.
Iako je jugoslovenski fudbal u to vrijeme bio strogo amaterski, za što se brinuo zaseban odbor za suzbijanje profesionalizma, novac je i tada, kao i danas, igrao značajnu ulogu. Egipćani su, naime, ponudili, za to vrijeme, gotovo nestvarne financijske uslove beogradskom klubu kako bi znakom dobre volje dodatno poboljšali odnose dviju zemalja. Dogovorena cifra koja je trebala pripasti BSK-u iznosila je 1.100 egipatskih funti, što bi danas iznosilo više od 80.000 eura.
Primamljivi aranžman, pored ugovorenog klupskog honorara, uključivao je i niz drugih pogodnosti kao što je veliki popust na željeznički prevoz, smještaj u najekskluzivnijim egipatskim hotelima toga doba, te niz skupocijenih i egzotičnih poklona za članove BSK-ove uprave. Valja reći da je jedan od najslavnijih međuratnih evropskih klubova, bečka First Vienna, nedugo prije gostovala u Egiptu na sličnoj turneji za trostruko manji novčani iznos. Kao što biva na Balkanu, u priču su se od samog starta uključili politički čimbenici, tako što se u inicijalne nacrte ugovora uplelo i poslanstvo Kraljevine Jugoslavije u Egiptu, odnosno diplomatski dvojac, Vojo Mirković i Brana Porobić. U ime egipatskog saveza ugovor je parafirao potpredsjednik Mohammed Hajdar-bej, dok su jugoslovenski garanti bili otpravnik poslova Jugoslavije u Egiptu, Milan Radojević, te predsjednik BSK-a, Svetislav Živković. I sve bi to bilo u redu da u ugovoru nije decidno stajalo da se u goste poziva reprezentacija Jugoslavije, a da će je predstavljati BSK pojačan igračima drugih klubova i narodnosti.
Sama turneja nije bila plodonosna na sportskom planu. Vidno iscrpljeni od dugog puta, nenaviknuti na velike vrućine i iznenađeni fanatičnim navijanjem domaćih pristalica, BSK je poražen od reprezentacije grada Kaira u prvom susretu. Uslijedio je dvovečernji provod koji je uključivao posjetu kairskom haremu te odlazak u pozorište u kom je nastupala čuvena Josephine Baker, vodeća diva pokretne slike iz međuratnog perioda i seks simbol tridesetih godina prošloga vijeka.
Nacionalna ili klupska bruka, pitanje je sad?
Ne treba onda čuditi što su BSK-ovi igrači i drugi meč na turneji odigrali loše, jedva iščupavši remi protiv gradske selekcije Aleksandrije (3:3). Uslijedilo je još jedan poraz od reprezentacije Kaira (1:3), da bi dva dana kasnije plavi upisali i prvu pobjedu protiv Port Saida (5:1). Na rasporedu su preostale još dvije utakmice prije povratka kući, obje protiv reprezentacije Egipta – u prvom susretu odigranom 2. marta Egipćani su slavili rezultatom 3:2, da bi dva dana kasnije meč bio okončan rezultatom 2:2. Međutim, u ta dva dana razmaka između posljednje dvije utakmice, afera se rasplamslala do neslućenih razmjera i nikoga više, a ponajmanje BSK-ovu upravu, nije interesovao rezultat na zelenom terenu.
Novinar Politike, Ljubomir Vukadinović, koji je godinama izvještavao sa utakmica jugoslovenskih klubova u inostranstvu, objavio je reportažu u kojoj je stajalo da se na reklamnim plakatima širom Kaira najavljuju utakmice državnih reprezentacija Jugoslavije i Egipta. Odjek njegove reportaže u domovini bio je ogroman te je na osnovu njegova pisanja ubrzo započet rat saopštenjima između medija, s jedne strane i JNS-a, s druge. Da stvari budu gore, novinari talijanskog La Gazzeta Dello Sport, dan prije odigravanja sporne utakmice, izvijestili su svoje čitaoce da će BSK nastupiti kao reprezentacija Jugoslavije, ističući da je blagoslov dao i JNS. Zagrebački Športski list prvi je izvijestio jugoslovenske čitaoce o rečenim tvrdnjama talijanskih novinara, zatraživši objašnjenje od čelnika Saveza. Dan kasnije objavljeno je da su BSK-ovi fudbaleri istrčali na teren u dresovima jugoslovenske reprezentacije, ali bez državnog grba. Budući da su sve vodeće jugoslovenske novine, Politika, Pravda, Vreme, Jugoslovenski list, Jutarnji list itd. pomno pratile skandal, JNS je bio primoran oglasiti se putem svog službenog glasnika, Sportista, u broju 879 od 16. marta 1934. godine.
Medijski rat
„Povodom vesti koje su izašle u javnost u vezi sa utakmicom BSK-a u Egiptu. Upravni odbor JNS-a izjavljuje da JNS nije pregovarao, zaključio zvaničnu ili nezvaničnu utakmicu Jugoslavija-Egipat i nije ovlastio BSK da nastupi kao reprezentacija Jugoslavije, pa su sve vesti u tom pravcu neistinite. Upravni odbor JNS-a je zaključio, a da bi se ove vesti potpuno razjasnile da protiv BSK-a pokrene istragu na osnovu 58 i 60 k. pr. JNS-a“.
Ubrzo je potpredsjednik jugoslovenske kuće fudbala, dr Kosta Hadži mlađi, imenovan za istražnog sudiju, a Savez je putem službenog glasnika obznanio kazne koje snose klubovi za takvo ponašanje, a to su zabrana takmičenja od jednog do šest mjeseci ili novčana kazna od 500 do 2.000 dinara. U istom broju službenog glasnika Savez je takođe prokomentarisao medijske napise na sljedeći način: „to pisanje je dobilo začuđujući tempo preterane razgalamljenosti“ i „ide čak u zluradost“.
Nije se dugo čekalo na odgovor, pa je tako Športski list istoga dana nastavio polemiku novim insinuacijama, optuživši Andrejevića i njegove saradnike za privatizaciju Saveza, dalje tvrdeći da je Andrejevićevim ovladavanjem JNS-a omogućeno da BSK zadobije privilegovani status zarad kojeg redovno putuje na dobroplaćene inostrane turneje. Čelnici Saveza nastavili su se braniti, a u tome im se priključio i BSK koji je u drugom broju svog službenog lista pod nazivom Naš sport objavio tekst pod naslovom „Istina o egipatskoj turneji BSK-a“, a koji je u sebi sadržavao svu pismenu korespondenciju Andrejevića i egipatskih čelnika.
Objašnjenja klupske uprave, objavljena u nekoliko brojeva Našeg sporta i potkrijepljena mnoštvom pisama i brzojava, kazivala su da BSK nije znao da su uopšte zaključene utakmice sa jugoslovenskom reprezentacijom, a kada se to pak saznalo, ekipa je već bila u Egiptu i bilo nemoguće otkazati susrete. Međutim, Savez je izrekao novčanu kaznu BSK-u u iznosu od 5.000 dinara te ga suspendovao na tri mjeseca. Suspenzija je naknadno ukinuta, a izrazito blaga novčana kazna bila je predmet podsmijeha domaćih medija. Tako je Politika 26. aprila, u tekstu naslovljenim „Ni veće krivice a blaže kazne“, napisala sljedeće: „Mudro je rek’o Je-En-Es: E pa braćo što jes jes, nisu ljudi krivi, mora da se živi!“.
Od iduće 1935. godine, pod pritiskom javnosti, Savez je uveo ugovore, kartoteke igrača i licenciranje, pa je tako preko noći, zahvaljujući skandalu iz Kaira, amaterizam dokrajčen, te je uveden puni profesionalizam.
No, prije toga novi bojkot hrvatskih klubova, ubistvo kralja Aleksandra u Marseilleu i nova, potpuna reorganizacija jugoslovenskog fudbala. O tome i turbulentnom periodu do početka Drugog svjetskog rata u idućem nastavku…
Piše: Denis Švrakić Foto: Wikipedia
Репрезентација у Монтевидеу није поделила 3. и 4. место са селекцијом САД-а, него је била 3. а САД 4.