Tomislav Tomo Kovač je jedan od uticajnih ličnosti posljednjeg rata na teritoriji BiH. U moru nerazjašnjenih događaja, uglavnom vezanih za moguće ratne zločine i kriminalne radnje, postavlja se pitanje i odgovornosti Tomislava Kovača, koji je zahvaljujući funkciji koju je obnašao tokom rata, veoma zanimljiv istražnim organima BiH
Tomo general
Tomislav Tomo Kovač poznati Sarajevski prijeratni policajac, komadant policijske stanice sarajevskog naselja Ilidža, svojom pojavom unosio je strah među tadašnje kriminalne krugove u Sarajevu. Malo ko u Sarajevu zna da je Kovač kao najperspektivniji kadar tadašnje službe bezbjednosti, dobio najveći mogući čin, i da je predstavljao gotovo pa vodećeg „policajca“ nekadašnje Jugoslavije. Zamislite sada istaknutog čovjeka jednog sistema, koji bez problema izvršava zadatke uvođenja reda, od Kosova preko Foče, pa sve do Sarajeva, i koji predstavlja sistem vrijednosti okarakteriziran u sloganu „bratstva i jedinstva“, kako bez problema toleriše srpske nacionalističke derneke u Ilidžanskom naselju Lužani pred kraj 1991 godine, ili kako zabranjuje svojim podređenim (tadašnjim milicajcima), da idu na skupove podrške za očuvanje zajedničkog MUP-a, tadašnje Socijalističke RBiH.
Ilidžanski lord
Nagla transformacija socijalističkog policajca u nacionalističko – patriotskog Srbina, uzorokovana je činjenicom da je Tomo Kovač postao bliski saradnik Radovana Karadžića. Ova saradnja je obojici aktera donijela ogromne benifite. Karadžiću u smislu marketinga, jer nije bilo mala stvar imati jednog od najsposobnijih policajca tadašnje Jugoslavije na svojoj strani, a Kovaču kao tadašnjem ambicioznom karijeristi, Karadžić je bio ulaznica za zadovoljavanje ličnih apetita u smislu dobijanja neograničene moći na teritoriji sarajevske Opštine Ilidže u kojoj je tada bio komandir policijske stanice.
Upravo rješenjem broj 10-708, na datum 01.04. 1992 godine, a kojeg je izdalo tadašnje ministarstvo unutrašnjih poslova Republike Srpske, Tomi Kovaču će se ostvariti ambicija, i postat će zvanični načelnik Službe javne bezbjednosti tadašnje Srpske Ilidže. Inače sa tim datumom je i završena kompletna priprema terena, za zaokruživanje stvaranja teritorije općine Srpske Ilidže, u kojoj je Tomo Kovač bio ključni akter. Kovač je prvo osvojio stanicu milicije na ilidži, i to na vrlo galantan način – preko sastava rezervne milicije. U mjesnim zajednicama koja su trebala pripasti teritoriji Srpske Ilidže, instalirani su ljudi od isključivog povjerenja Tome Kovača na pozicije komadanta rezervnih odreda milicije. Svi postavljeni su naravno bili Srbi.
Nakon postavljanja barikada od strane Srpske teritorijalne odbrane početkom marta 1992. godine, milicionerima drugih nacionalnosti je samo sugerisano da zbog vlastite sigurnosti više ne dolaze u „bazu“. Sljedeće što je napravio jeste bilo teritorijalno razgraničavanje općine Srpska Ilidža, koje je tokom cijelog mjeseca marta 1992. godine, dogovarao sa Huseinom Mahmutovićem i čije se tadašnje dogovorene linije ragraničenja, nisu pomjerale tokom cijelog toka ratnih zbivanja na općini Ilidža. U međuvremenu, Kovaču recimo nije smetalo organizirano sastajanje ilegalnog štaba Teritorijalne odbrane BiH u prostorijama sportske dvorane Osnovne škole Branko Radičević u strogom centru Ilidže, jer je on iste takve aktivnosti imao sa pripadnicima Srpske teritorijalne odbrane u jednoj vili u čuvenom šetalištvu Velika aleja.
Također Kovaču nije smetalo da sudjeluje u pregovorima o otkupu zarobljenih pripadnika Stranke demokratske akcije koji su u ilegalnom pokušaju prebacivanja oružja u stari dio grada Sarajeva, uhapšeni na jednom od srpskih punkotva u centralnom dijelu grada, jer je upravo Kovač sa svojim jatacima ilegalno prebacivao protivokoplono oružije iz skladišta tadašnje specijalne milicije koje se nalazilo u mjestu Krtelji u pripremljenu srpsku vikendicu u Ilidžanskom naselju Rakovica. Ovakav vid uzajamne „tolerancije“ prekinut je likvidacijom Mustafe Radovića, direktora osnovne škole Branko Radičević, te jednog od istaknutih ilegalaca Teritorijalne odbrane BiH 01.04 1992.
Nevolje u Tominom carstvu
Rani dolazak paravojnih formacija sa teritorije Srbije – Belih orlova i Tigrova Željka Ražnatovića Arkana, te sam dolazak Milorada Ulemeka – Legije na teritoriju Srpske Ilidže, predstavljali su veliki izazov i problem za Tomislava-Tomu Kovača. U prilog mu nije išla ni činjenica, da je 22. aprila, Teritorijalna odbrana BiH izvršila napad na dogovorene linije ragraničenja, gdje je nanijela velike gubitke lokalnom Srpskom stanovništvu i žestoko poljulala autoritet samog Kovača. Pored navedenih pravojnih jedinica, Kovaču je glavobolju zadavao i lokalni žestoki momak, sitni kriminalac i nacionalšovinista Siniša Milić zvani Mongo.
Koordinirano nekontrolisano djelovanje paravojnih grupa te lokalnih kriminalaca, stvorilo je apsolutnu anarhiju na teritoriji Srpske Ilidže. Dogovori koje je vodila srpska civilna vlast na ilidži sa UN-om se nisu poštovali zbog samovolje ovih grupa, što je nanosilo nemjerljivu političku štetu prije svih samom Tomi Kovaču. Pod kakvim je pritiskom bio, najbolje je objasnio svjedočivši u intevju-u, kod sarajevskog novinara Senada Hadžifejzovića. Objašnjavajući komplikacije koje su se desile sa mirovnim konvojem Sarajlija, koje su trebali napustiti grad Sarajevo sredinom maja 1992., a koji su zadržani na teritoriji Sprske Ilidže, gdje su matletirani, opljačkani, pa čak i silovani, Kovač je pojasnio da je u tom jednom dramatičnom trenutku na sastanku srpskih vođa u naselju Lukavica, lično on potegao pištolj na generala Ratka Mladića.
No pištolji na Srpskoj općini Ilidža, kao i drugo oružije će se potegnuti krajem juna 1992., kada dolazi do sveopšteg srpskog sukoba između lokalnih Srba i paravojski. Naime, umjesto da se bore protiv muslimanskih snaga, paravojske iz susjedne Srbije su vršile sistemsku pljačku industrijskih hala i bošnjačkih i hrvatskih kuća koje su se nalazile na tom području. Nakon što je taj dio operacije bio završen, na red je kako to obično i ide došlo i lokalno srpsko stanovništvo, koje je nakon višednevnih borbi protjeralo strane paravojske, koje se više nisu vraćale na tu teritoriju. Da bi kontrola nad teritorijom bila potpuna, Kovač se „pobrinuo“ da živ ne ostane ni lokalni žestoki momak Siniša Milić zvani Mongo.
Tomo Kovač biznismen
Nekom rat nekome brat – rekao bi naš narod, praktično objašnjavajući drugu stranu ratne drame, u kojoj sukob i stradanja, pojedincima koriste da bi stekli ogromnu materijalnu dobit. Jedan od takvih pojedinaca je i Tomo Kovač. Sadašnji ugledni biznismen, nema problema da objašnjava kako je on bio „regulator“, ogromnog šverca robnih asortimana, koja su preko teritorije Srpske Ilidže završavala u tadašnjem opkoljenom Sarajevu.
Ta lagodnost objašnjavanja podrazumjeva i činjenicu koju Kovač navodi, a koja glasi, i da su u vremenu najzeščih sukoba zaraćenih strana, potpuno reguralno na obiteljske i vjerske praznike na teritoriju Srpske Ilidže, u goste Kovaču dolazile i ličnosti iz samog bezbjednosnog vrha tadašnje Republike BiH. Tu se posebno izdvaja ime Joze Leotara, nekadašnjeg zamjenika ministra unutrašnjih poslova FBiH, koji je u terorističkom napadu likvidiran postavljanjem bombe u njegov automobil, a čije ubistvo ni do dan danas nije razjašnjeno. Iskaz o drugovanju u jeku ratnih sukoba, Kovač je dao Sarajevskom novinaru Zovki Mariću.
Malo je poznata činjenica, da je Tomo Kovač u ratu trgovao i sa Jusufom- Jukom Prazinom. Sudbina će htjeti da dojučerašnji policajac koji se hvalio s tim, da se fizički obračunavao sa Prazinom i da ga je redovno u tim obračunima i prebijao, odjednom morao da trguje sa njim. Trgovanje se odnosilo na dvojicu muškaraca iz porodice Glavaš, koji su bili ni manje ni više nego brat i otac hadžičkog načelnika milicije Tihomira Tihe Glavaša. Naime dvojica Glavaša su bila uhapšena od strane ARBiH i nakon što je Prazina dobio informaciju o kome se radi, uspotavljen je kontakt sa Kovačom, kako bi se izvršila razmjena zarobljenika.
Prvobitni dogovor o trojici Bošnjaka za jednog Glavaša, koji je Kovač sa Prazinom bio dogovorio je propao. Nesretni načelnik Glavaš, u želji da spasi svog oca i brata, ponudio je znatno više, što je uključivalo kamion municije i visokotarifne robe, na što je Prazina pristao. Problem je međutim nastao, kada se otkrilo da među zarobljenim Srbima, nalazi se još jedan Glavaš sa imenom Jadranko. Tu činjenicu je pokušala iskoristiti druga brigada ARBiH, ucjenjivajući Kovača da se izvrši razmjena. No međutim kako Jadranko Glavaš nije bio u rodu sa načelnikom milicije Tihomirom Glavašem i sam Kovač nije imao interes za njegovu razmjenu, što je na koncu dovelo do likvidacije Jadranka Glavaša, za čijim tijelom porodica i dan danas traga. Ova dramatična priča je u detalje opisana u knjizi preživjelog logoraša iz logora Silos – Đorđa Šuvajila.
Tomo Kovač, osumnjičeni za zločine
Tomo Kovač kao iskusni profesionalac, nije okrvavio svoje ruke u proteklom ratu. No međutim kao lice koje je imalo efentivnu kontrolu nad jedinicama MUP-a, on će morati odgovarati za masovne zločine koji su se desili u Kasindolskoj ulici na Ilidži, gdje je 14. 05. 1992. godine likvidirano 42 Bošnjaka. Zatim za zločin ispred Vile Dalmacije također na teritoriji Ilidže, gdje su 16.05. 1992 godine, u bolničkom konvoju koji je trebao putovati prema centru Sarajeva likvidirani ranjenici i medicinska sestra. A tu su i pojedinačna ubistva, dvoje poznatih Ilidžanaca, već pomenutog Musatafe Radovića, kao i Sulje Hadžovića. Na potezu je tužilaštvo BiH.
Preokret, Foto: YouTube
Pingback: MUHAMED KOVAČEVIĆ: Hoće li akcija DAR 1 dovesti do otkrivaranja ubica dvojice sarajevskih policajca? -