O tome koliko je bilo koju istorijsku ličnost, pa i Svetog Savu, paranaučno, shvatati izvan istorijskog konteksta u kojem je živjela, djelovala i stvarala, sve je objasnila Jelena Petrović, tako da se tu nema šta dodati. Sklonost da se drže predavanja o onome o čemu se zna malo ili ništa norma su u devastiranim društvima u kojima autoritete predstavljaju Miroljub Petrović, hodža iz Kozarca, srBski autohtonisti, Dragan Bursać i Milojko Pantić, predsjednci kojima je, kao dobar dan reći da „hodža arlauče“, „antifašistički“ intelektualci i novinari kojima su hrišćani podobni isključivo za kmetove koji okopavaju repu, zatim raznoliki srpski revnosnici od kvaziinelektualaca do sveštenstva koje na fašistoidne demonizacije Svetog Save odgovara pretvaranjem u uvrijeđene narikače, iako ni jedan Savindan ne prolazi bez bilborda, transparenata, pa čak i votivnih ploča sa svečevim „citatima“, koje je „izrekao“ samo u savremenim predstavama, (lošim) romanima i istorijskoj fikciji.
Kretenizam NDH porijekla
Stoga je teško previše zamjeriti provincijskom imamu Amiru Mahiću i poslovično neobrazovanom bezobraznom submediokritetu Draganu Bursaću njihove budalaštine, jer bi takvi u ozbiljnom društvu (kakvo globalnim trijumfom postmodernističkih ludila malo gdje postoji), bili tretirani isključivo kao društvena margina. Ali oni to nisu dobrim dijelom i zbog toga što je srpsko društvo, kao što vidimo, svjetlosnim godinama udaljeno od najrudimentarnijih oblika ozbiljnosti i što prosječan Srbin o Svetom Savi, osim kao „školskoj slavi“, zna vrlo malo ili ništa. Pa se tako, također, malo zna o tome da demonizacija Svetog Save (a na isti način i drugih istorijskih ličnosti, uključujući poslanika Muhameda) nije tek tako plod neznanja. Pokušavši da odbrani neodbranjivo, odnosno nazivanje Svetog Save osnivačem „fašističke sekte“, Mahić je, doduše neuki provincijalni nastavljač starčevićijansko-frankovačkog rasističkog koncepta Srba i njihove crkve kao vjekovne političko-genetske anomalije na stranom, nesrpskom tlu. Organizacije doseljenih, vječno vrebajućih neprijatelja čije etničko ime dolazi od „ropstva“ ili „svrabeža“, a ne, istorijski dokazano, autohtonog balkanskog stanovništva zapadno od Drine. Koncepta koji se primio među onim muslimanskm ideološkim krugovima koji su u Drugom svjetskom ratu pristajali uz ustaško-frankovačke koncepte o „izobćenju slavosrba“ i koji je, vremenom, modifikovan u mladomuslimanskim krugovima, postajući osnova savremenog bošnjačkog klerikalno-desnog, ali i građanskog šovinizma. Teza o okupatorskoj „crkvi Srbije“, a ne drevnoj Srpskoj crkvi koju je na stepen autokefalne arhiepiskopije uzdigao upravo Sveti Sava, u tom smislu, nije ništa drugo nego nastavak ideologije koja je 1941. kulminirala odlukom Ministarstva pravosuđa i bogoštovlja NDH od 18. juna 1941. godine
“srpsko-pravoslavna vjera” nije u skladu sa novim državnim uređenjem te se naređuje da se ubuduće ima upotrebljavati naziv “grčko-istočna vjera” (“Narodne novine” br. 80 od 19. juna 1941. godine).
Uvijek se treba vraćati na profesora Filozofskog fakulteta u Sarajevu, Rasima Muminovića i njegovu (kako vidimo posve neoriginalnu) tezu da je Srpska crkva „još od Svetog Save (prije više 800 godina op.a.) izgubila svetački karakter zbog čega se njena uloga može navoditi samo u negativnom značenju“ i da je, prema tome, upravo Sveti Sava ekskluzivno odgovoran za „mržnju u srcima srpsko-crnogorskih manijaka, koji se bez stida i straha izmjenjuju u silovanju Bošnjakinja kao psi jedan za drugim“, ili književnika Zilhada Ključanina da njegovo dijete neće znati ni jednog srpskog pisca, ali će zato znati „naše srpske dušmane: od svetog Save do komsije Duška“, vrlo uvaženog teologa Fakulteta Islamskih nauka sa tezom Rešida Hafizovića koji nema blage veze o srednjevjekovnoj srpskoj istoriji, ali se smatrao da drži predavanja o „ubilačkom srpskom genu“ („To je onaj isti gen koji je prepoznatljiv od ranije, u ranom srednjovjekovlju, u savjetima srpskog cara Stevana Prvovjenčanog (1196-1228) svojim vojnicima koje šalje na bogumile u Bosni. To je užasni gen koji je silno opterećen neizlječivim kainovskim sedimentom, krvožednim naslijeđem koje ne opstaje niti broji da živi ako ne ubija drugog i drugačijeg kad god može i u svakoj prilici.“ Isti rasistički, ustaško-frankovačkom ideologijom inspirisan, stav, pun nepoznavanja elementarnih istorijskih činjenica izražava Filip-Mursel Begović, glavni i odgovorni urednik Stava, za neupućene, glavnog glasila Stranke demokratske akcije: „Nemanjin sin Rastko (Sv. Sava) bio je prvi arhiepiskop SPC-a i na crkvenoslavenskom je napisao Žitja sv. Simeona, biografsko djelo o svom ocu. U njemu je opisan genocid koji je Nemanja proveo nad “Dobrim Bošnjanima”, “pradedovima” Milorada Dodika i Draška Stanivukovića… Ni ne čudi da je na tom genocidnom i kulturocidnom zgarištu moglo biti konstruirano da su svetopisi genocidnog manijaka pod nazivom Žitja sv. Simeona u suštini začetak srpske književnosti. Prvo su popalili ‘pradedovsku veru’ pa su stvorili nacionalnu književnost, rekli bismo.”
Ovdje sada nije potrebno detaljno obrazlagati da kralj Stefan Prvovjenčani nije slao nikakvu vojsku u Bosnu (o tome ne postoji ni jedan istorijski izvor), niti da se u Žitiju Svetog Simenona koji je pisao njegov najmlađi Sveti Sava ne spominju bilo kakvi „Dobri Bošnjani” i koje je fokusirano na Nemanjin monaški život, baš kao što se ne spominju ni u drugom Žitiju Svetog Simeona koji je napisao njegov sin i budući kralj Stefan Prvovjenčani i koji zbilja opisuje Nemanjin surovi obračun sa srpskim plemstvom koje ispovjeda „trikletu jeres” i obožava „gluhe kumire”, dakle najprije će biti sa sinkretistima koji su, površno primivši hrišćanstvo, još uvijek obavljali paganske rituale. No, već smo navikli da su ostrašćeni šoveni grdne neznalice, pa tako ne shvataju da svojim čudovišnim anahronističkim konstrukcijama daju alibi onim evropskim radikalnim desničarskim neznalicama koji npr. poslanika Muhameda nazivaju masovnim ubicom zbog likvidiranja dijela Jevreja u Medini, pljačkašem karavana mekanskih politeista i, iznad svega, kolovođom kulturucida nad drevnom arapskom mnogobožačkom kulturom. Kada bismo se vodili ovakvim aršinima, cjelokupna ljudska istorija bi se mogla nazvati djelom „genocidnih manijaka”, što je, dakako, neopisivi kretenizam.
Istorija proklinjanja ukratko
Ali takav kretenizam je u građanskom Sarajevu opšte mjesto, pa će tako Sifet Kukuruz, koji je obavljao funkciju zamjenika ministra obrazovanja Kantona Sarajevo u slučaju „imam Mahić” poručiti: “Ovdje se mora donijeti sud o idejama i učenju Svetog Save, a ne sud o onome ko je te ideje javno obznanio. Ako su takvo učenje i ideje humanistički i civilizacijski prihvatljive, onda je hafiz Amir Mehić pogriješio, ali ako nisu, onda neko zasigurno vrši i provodi nepravdu prema onome ko je izrekao istinu. U konačnici, ako su iznesene tvrdnje osnovane i činjenično dokazive, onda neko ko osuđuje hafiza Amira Mahića čini uslugu zlu, spašava zlo od javnog razotkrivanja i istovremeno žrtvu tog zla osuđuje i kori. I naravno, svjesno ili ne, žrtvu čini nespremnom za novo zlo”, ističe Kukuruz. Dodaje da „javnost, a prije svega Bošnjaci muslimani, imaju pravo od svoje uleme zatijevati i dobiti odgovor na pitanje da li učenje Svetog Save sadrži sljedeće ideje: „Proklinjem zvani Kuran, odnosno čitav spis Moamedov, koji laže kad govori da ga je arhangel Gavrilo njemu sneo. Proklinjem i samu Meku i svu okolinu njenu. I sedam kamenova što su ih Sracini tamo bacili na hrišćane. I svaku molitvu i službu i običaje njihove. Iznad svega proklinjem boga Moamedova, za koga kaže da je samo on bog.“
Ovom prilikom je suvišno lamentirati nad činjenicom da je osoba koja komentariše spise koje nije čitala uopšte mogla obavljati bilo koju funkciju u sistemu obrazovanja, ali budući da je taj sistem u postjugoslovenskim kolonijama odavno propao, hajde da se pozabavimo najosnovnijim činjenicama.
Zakonopravilo, Nomokanon, odnosno Krmčija Svetog Save (kojem sam Sveti Sava nije autor, nego da se savremeno izrazimo, prevodilac, urednik ili priređivač) i koji usvajaju sve slovenojezične pravoslavne crkve se sastoji od više djela raznih romejskih (vizantijskih) crkvenih pravnika i teologa koji su stvarali u različitim vremenskim periodima, nekada i na stotine godina vremenske udaljenosti jedni od drugih. Jedno od „problematičnih” i od neznalica pripisanih samom Svetom Savi je spis je Svetog Epifanija kiparskog “O jeresima” i njegovih nastavljača koji su u njega uvrstili dijelove polemike Svetog Jovana Damaskina (7. vijek), budući da je Epifanije živio u 5 vijeku. Sveti Sava i njegovi učenici su ovaj spis smjestili u 61. poglavlje Nomokanona pod nazivom „Svetog Epifanija, arhiepiskopa kiparskog grada Konstantije, O Jeresima: Jeresi koje su majke i prvi oblici svih jeresi su varvarstvo, skitstvo, jelinstvo i judejstvo, od ovih sve druge izrastoše”, i u njemu odjeljak koje obuhvata jeresi nastale nakon cara Iraklija uključujući i „služenje ismaelićansko” ili “saracene” odnosno Islam, koji, iz perspektive vizantijskih teologa, predstavlja jeretičko učenje o Bogu i Isusu Hristu, u čemu nema ništa sporno jer se radi o teologijama čiji su ključni aspekti kada je u pitanju priroda Boga oprečni, pogotovo jer i u jednoj i drugoj isključivo ispravno vjerovanje u tu prirodu vodi vječnom blaženstvu, a neispravno vječnom prokletstvu. Treba napomenuti da je još jedno dijelo Epifanijevih nastavljača, Spis o učenicima Gospodnjim, našlo svoje mjesto u Zborniku krstjanina Hvala, dakle kaluđera Crkve bosanske, pa se uskoro može očekivati i tvrdnja da je i on sljedbenik specifične genocidne ideologije, s obzirom na preferenciju istih autora kao i Sveti Sava.
Drugi spis, na osnovu kojeg je bazirana većina podignute medijske harange, jeste onaj koji su Sveti Sava i njegovi učenici svrstali u 64 i posljednje poglavlje Nomokanona, a radi se o dijelovima Patrijaršijskog molitvenika, dakle molitvenika koji su sastavili i koristili vaseljenski patrijarsi Carigrada i u kojima su sadržani obredi odricanja jeretika (arijanaca, manihejaca, makedonijanaca, saracena itd.) i njihovog primanja u pravoslavnu crkvu. U odjeljku “Čin koji se vrši nad onima koji se od saracena obraćaju našoj čistoj i istinitoj hrišćanskoj vjeri” i čiji se odlomci kao dokaz “genocidnosti” Svetog Save šire društvenim mrežama se najprije ističe: “Danas od Saracena pristupam hrišćanskoj vjeri, bez ikakve prisile ili nevolje, ni zbog slasti ni licemjerstva no od sve duše i čista i iskrena srca Hrista ljubeći i Njegovu vjeru. Odričem se sve saracenske vjere i proklinjem Muhameda koji se naziva i Mahmet, koga Saraceni poštuju i kao apostola Božjeg i proroka.“ Naravno da ovakvo odricanje zvuči bogohulno svakom muslimanu, bilo u prošlosti, bilo u sadašnjosti, ali Sveti Sava je u 13. vijeku živio u svijetu gdje su prakse proklinjanja bile opšteprihvaćene. Islamske države, od Umejadskog i Abasidskog kalifata, pa do seldžučkih i ostalih turkijskih emirata s kojima je Romejsko (vizantijsko) carstvo bilo u viševjekovnom konstantnom ratu poznavale su kuransku praksu raspravljanja s hrišćanima (Ali-Imran 59-63) tzv. Al-Mubahalah (ٱلْمُبَاهَلَة) koja potiče od arapske riječi bahlah (arapski: بَهْلَة,bukvalno ’prokletstvo’), sa bahala بَهَلَ što znači “prokleti”:
„Primjer Isaov doista je kod Allaha isti kao i primjer Ademov: od zemlje ga je stvorio, a zatim mu rekao: “Budi!” i on bi! Istina je od Gospodara tvoga i ne budi od onih koji sumnjaju! – A onima koji s tobom o Njemu budu raspravljali nakon što ti je došlo nešto od znanja, reci: “Hodite, pozvat ćemo sinove naše i sinove vaše, i žene naše i žene vaše, a doći ćemo i mi i vi, pa ćemo se proklinjati i Allahovo prokletstvo na one koji lažu prizvati” Ovo je doista istinito kazivanje, i nema boga osim Allaha! A Allah je doista Silan i Mudar! A ako oni glave okrenu, pa Allah doista dobro zna smutljivce.”
U čemu je onda tako skandalozno da Sveti Sava, živeći u 13. vijeku u Nomokanon svrstava već vijekovima star obred odricanja? U kojem se, potpuno u skladu s pozivom iz Kur’ana navode riječi onoga ko dobrovoljno napušta „saracensku” vjeru (ili, iz islamske perspektive, na sebe priziva vječno prokletstvo):
„Sve rečeno i samog toga Muhameda i njegovog izmišljenog boga proklinjem i odričem ih se i obećavam se istinitom i jedinom Hristu Bogu i vjerujem u Oca i Sina i Svetoga Duha, u jednu i jednosuštnu Svetu i nerazdvojivu Trojicu i ispovjedam domostroj spasenja u tijelu i dolazak ljudima od Trojice jednoga…”
Također treba istaći i to da ovaj obred u Nomokanon nije svrstano ni sa kakvom naročitom namjerom, s obzirom da u 13. vijeku u Srpskoj zemlji i Pomorskoj nije bilo muslimana. I opet šta je u tome toliko skandalozno, ako znamo da je takvo odricanje rečeno u odnosu na vjersku tradiciju (Islam) koja sadrži kanonsko predanje da je Muhamed na samrti prokleo i Jevreje i hrišćane (Sahih al-Bukhari 3453, 3454, Knjiga 60, Hadis 121) i na mnogobrojnim spisima koji uz svako pominjanje hrišćana i njihovog učenja dodaju podsjetnik „Allah ih prokleo” (npr. al-Tashil li Ulum al-Tanzil, tefsir-tumačenje Kur’ana andaluzijskog učenjaka, kadije i stručnjaka za vjerske propise Muhameda bin Ahmeda bin Džuzaja al Garnatija).
Evropski radikalni desničari koji po Evropi spaljuju Kur’an i pozivaju na progone muslimana često kao “razloge” za to, anahronistički i zlonamjerno, navode ovakve dijelove islamskih svetih tekstova i rade to na identičan način na koji su se nacisti pozivali na dijelove jevrejskih svetih tekstova da bi opravdali antisemitizam, rasne zakone i u konačnici Holokaust. I, može se reći, na isti način na koji su se bošnjački građanski šovinisti i neznalice okomili na Svetog Savu i sveukupno istorijsko i duhovno nasljeđe srpskog naroda i da stvar bude apsurdnija, savremenih Bošnjaka, jer „praroditelji, u zemaljskom carstvu carstvovavši, i na nebesko carstvo preselili se biše“ koje Tvrtko Kotromanić (14. vijek) spominje objavljujući svoje krunisanje, nisu niko drugi nego Nemanjići, a pogotovo Sveti Sava, u tradiciji ustanovljen kao koronator prvog kralja iz dinastije Nemanjića, a da ne spominjemo rimski epitaf kraljice Katrine, u kojem naročito ističe svog oca „hercega od Svetog Save“, a samim tim i polovinu Bosanske države koje je nosilo ime „Herceštvo od Svetog Save“. Prema tome, banalna i nadasve priglupa demonizacija ove izuzetno bitne istorijske ličnosti, kada su u pitanju Bošnjaci, a isključivo po ugledu na ustašku NDH, nije ništa drugo nego kulturološka idiotizacija kompletnog naroda i, očigledno, dio sistematskog uništavanja svake istorijske poveznice među narodima BiH, a posebno Bošnjacima i Srbima koji čine 90 posto njenog stanovništva. I sve to, da tragikomika dosegne kranji nivo, u ime ideje građanske BiH.
Uzorni građanin Ljotić
Međutim još gori od takvih, jezivih, banalizatora su takozvani lijevo liberalni intelektualci koji im, radi sitnih koristi, standardno priskaču u pomoć. Tako će kompilator tuđih članaka i emotivni manipulant Dragan Bursać, iako je više puta demaskiran kao skandalozni banalizator i huškač potpuno preskočiti suštinu propovijedi imama Mahića i preći na pokušaj kritike ljotićevske kovanice „Svetosavlje”, što, kao standardna neznalica, nije u stanju uraditi sam, već se poziva na Milivoja Bešlina, koji ispravno primjećuje da je „Svetosavski nacionalizam… ultradesničarska politička ideologija koja spaja dva elementa – srpski nacionalizam i pravoslavni klerikalizam u 20. veku. Nastala je u krilu Bogomoljačkog pokreta kontroverznog vladike Nikolaja Velimirovića i intelektualaca okupljenih oko fašističkog pokreta Zbor 1930-ih godina… Sam termin ‘svetosavlje’ skovao je ljotićevski teolog Dimitrije Najdanović koji je 1932. pokrenuo list sa tim nazivom i u njemu objavio tekst Svetosavska paralipomena. Najdanović kao deo najužeg kruga oko Nikolaja Velimirovića, a po njegovoj naredbi, postaje pripadnik fašističkog pokreta Zbor Dimitrija Ljotića. Imao je istaknutu (intelektualno-propagandnu) ulogu kao kvisling u vreme nacističke okupacije Beograda, da bi Jugoslaviju napustio skupa sa Hitlerovim trupama, bežeći od antifašističkih oslobodilaca.”
Međutim, imam Mahić u svojoj propovijedi nigdje nije spomenuo ni Dimitrija Ljotića, ni Dimitrija Najdanovića ni Nikolaja Velimirovića kao utemeljitelje pakta nacionalizma i hrišćanstva u Srba. I nije imao ni razloga za to. Unitarističko-jugoslovenski fašistički Zbor nije bio antislamska organizacija. Štoviše sam „svetosavac” Ljotić je u više svojih političkih govora isticao da su islam i hrišćanstvo velike svjetske religije i da „pripadnost islamu ne samo što nije smetnja za stupanje u Zbor, već je dobra preporuka.” Štoviše, budući nacistički kolaborator i antisemita Ljotić u spisu Naš put (Split, 1938) eksplicitno kaže:
„Za razliku od ostalih koji se obraćaju jednoj klasi. jednom staležu, jednom kraju jednom plemenu ili jednoj vjeri, naš pokret se obraća cijeloj zemlji. I drugi Ijudi govore da se obraćaju cijeloj zemlji, ali tako ne rade, ili ne mogu da rade, već govore, ili su prinuđeni da govore, jednoj klasi, jednom staležu, jednom kraju, jednom plemenu ili jednoj vjeri. Ali cijeloj zemlji, svima klasama, svima staležima, svima plemenima i svima vjerama, obraća se samo jedan pokret, to je ovaj pokret kome ja imam čast da budem na čelu. To je najjveća istina koja se za godinu dana iz historije naše borbe može da izvuče. Za druge su postojale granice, jedni su išli kod pravoslavnih, drugi kod muslimana. treći kod katolika, jedni kod Srba, drugi kod Hrvata, treći kod Slovenaca, ali mi smo išli svuda.”
Isto je tako nejasno kako su se i Bursać, a onda i urednik oskurantskog portala Dijalogos Resul Mehmedović, u kontekstu svoga skandalozno neznalačkog pabirčenja o Zakonopravilu, sjetili antisemitizma Nikolaja Velimirovića i simpatija koje je jedno vrijeme gajio prema fašizmu i Hitleru, kada su to identične simpatije kakve su prema ovim ideologijma imali teolozi i imami koje Islamska vjerska zajednica danas proglašava uzorima islamske misli poput reisa Fehima Spahe koji je muslimanima 1941. poručivao da su im Ante Pavelić i Eugen-Dido Kvatrnik „najljepši uzori”, antisemite klerofašističkog tipa Mustafe Busuladžića i Huseina Đoze, koji je čak dogurao do čina kapetana i dužnosti imama 13. SS oružane gorske divizije “Handschar”. Koja se, rame uz rame sa sljedbenicima Ljotića i Najdanovića borila protiv jugoslovenskih partizana čiji su najistaknutiji borci i politički predvodnici,barem kad je u pitanju BiH, bili sinovi srpskih sveštenika, kako bi se izrazio imam Mahić „svetosavske sekte”: legendarni komandant doktor Mladen Stojanović (sin čuvenog prijedorskog prote i saosnivača Bosanske vile Simeona Stojanovića), zatim prvi poslijeratni predsjednik predsjedništva BiH Vojislav Kecmanović (sin prote Ilije Kecmanovića), pa i sami sveštenici, vodeći inicijatori formiranja BiH kao ravnopravne jugoslovenske republike, partizanski komandanti Novak Mastilović i Vlada Zečević. Koji su dokazali da ljotićevci i njihovi današnji sljedbenici u strukturama Srpske crkve imaju tapiju na odrednice „svetosavski”, pa čak i neoriginalnu i bespotrebnu Najdanovićevu konstrukciju „svetosavlje”, baš koliko i borci ISIL-a, Al-Kaide, Handžar divizije i drugih sličnih organizacija na odrednice „islam” i „islamski”.
Sveta Narodnooslobodilačka borba
Prelistavam tako prije par dana Spomenicu pravoslavnih sveštenika 1941-1945, izdatu 1960. u Beogradu i pored biografija gotovo dvije stotine sveštenih lica koji su završili svoje živote u ustaškim i njemačkim nacističkim logorima, jamama i drugim stratištima između ostalog i zbog podrške herojskom činu patrijarha Gavrila Dožića kojim je od strane Srpske crkve odbačen pakt vlade Cvetković-Maček sa nacističkom Njemačkom, u njoj nalazim na zaboravljeni proglas Skupštine pravoslavnih sveštenika partizanske Jasenice od 15. Novembra 1942:
Srpski narod i njegovo sveštenstvo ostaju nepokolobljivo uz redove Narodnooslobodilačke partizanske i dobrovoljačke vojske Jugoslavije i pozivaju srpski narod i sveštenstvo sa okupirane teritorije, kao i ostale rodoljubive i borbene narode Jugoslavije i sveštenstvo ostalih vjera da im se pridruže u svetoj Narodnooslobodilačkoj borbi. Kroz sve vijekove ropstva nije srpski narod doživio takve zločine, paljenja i pokolje stotine hiljada srpskog življa, kao što su nosioci „nove Evrope“ – fašisti, učinili za ovih šesnaest mjeseci okupacije Jugoslavije. Otud nema opravdanja ni za jednog vladiku, sveštenika i Srbina da sarađje sa okupatorima. Ta dosadašnja saradnja sa fašistima jednog dijela episkopata i sveštenstva, ravna je gnusom zločinu i izdaji svoga naroda, pa ih narod briše iz spiskova svojih sinova i izravnava ih sa zlikovačkim okupatorima. Isto tako odbacujemo belogardejskog izbjeglicu, samozvanog mitroplita Germogena, Pavelićevog „poglavara pravoslavne hrvatske crkve“ koji je sablazan i poniženje za pravoslavlje. Ovaj stav naše skupštine jedino odgovara tradiciji Svetosavske crkve. Dosadašnje držanje Njegove svetosti patrijarha Gavrila u skladu je sa tradicijama i idealima Svetosavske crkve, zato sveštenstvo i narod mogu s pravom očekivati da će i dalje moći u njemu gledati poglavara srpske crkve… U ovom Narodnooslobodilačkom ratu krvlju je ispisano bratstvo Srba, Hrvata, Slovenaca i Muslimana i niko ih nikada neće moći razdvojiti. Stoga srpsko sveštenstvo poziva katoličko i muslimansko sveštenstvo da se pridruži svojim narodima koji sve više, u masama, pristupaju partizanima.“
Pravoslavni sveštenici, nisu rezonovali nikako drugačije nego srpski patrijarh Gavrilo koji je u aprilu 1941. svesrdno podržao puč protiv prohitlerovske vlade Cvetković-Maček i tom prilikom održao čuveni govor zbog kojeg je čitav rat proveo u njemačkoj internaciji, a srpski narod izložen njemačkim i ustaškim istrjebljivačkim represalijama:
Mi smo bili prisiljeni, da do juče gledamo, kako se u našoj zemlji počinju da primenjuju načela Hitlerove doktrine, naročito protivu Jevreja, koje je Hitler do kože opljačkao i čija je ognjišta ugasio. Milioni nevinih ljudi, žena i dece lišeni su svojih prava i slobode, a njihovi životi nemaju nikakve vrednosti. Hitler želi po svaku cenu da istrebi Jevreje. Naši Jerveji do juče su bili u teškome stanju. Ma da su oni naši građani, i oni su zajedno sa nama u ratovima za oslobođenje i ujedinjenje hrabro koračali, i zato dobijali najveće priznanje. Njihovi predstavnici apelovali su na Srpsku crkvu, kako bismo ih uzeli u zaštitu. Ja sam izvršio svoju dužnost kod Kraljevskog namesništva i otvoreno rekao da naši građani ne smeju biti terorisani od strane Hitlera. To je zaista jedan skandal. To je tiranstvo koje je primenjivano od varvara u Srednjem veku. Trebalo je da sve religije dignu glas protesta protiv ovoga bezakonja. Niko se nije toga setio, što je za osudu.
Prema tome ideologija koja Srpsku crkvu kao zajednicu vjerujućih koji su, kroz osamstogodišnju istoriju, imali različita, često i dijametralna politička gledišta, generalizuje kao „sektu, koju mi ovdje dobro poznajemo“, „srpsku pravoslavnu sektu“, čiji je „spominjani Rastko kojeg zovu tako kako ga zovu, po tom njegovom monaškom imenu Sava… bio začetnik ideologije mržnje prema drugome.“, nije isto što i kritički odnos prema onom dijelu episkopata SPC koji je podržavao i još uvijek podržava lažljive revizionističke ideologije ili njihovoj izrazito negativnoj ulozi u ratovima za jugoslovensko nasljeđe ili rigidni antikomunizam, bliskost s ljudima odgovornima za najužasnije zločine i nastojanju da se užasima koji su počinili obezbijedi pseudoreligijsko opravdanje (o čemu je autor ovih redaka godinama pisao i pisaće). Ne, ovdje se radi o ataku identičnih revizionista, podmuklih huškača i perača fašističkih biografija iz Islamske zajednice BiH i posezanju za arsenalom ustaških demonizujućih „argumenata“ protiv cjelokupnog srpskog naroda i njegove duhovne baštine, a sve uz prikrivanje činjenice da sa ideolozima ljotićevskog „svetosavlja“ (i njegovim adaptacijama iz 90-tih) dijele manje-više isti ideološki okvir, svjetonazore i ciljeve. Sveštenički, svetosavski, sin i prvi predsjednik predsjedništva moderne BiH, Vojislav Kecmanović je svojoj rođenoj sestri objašnjavao demonizam takvih manipulacija:
Vjera nije ono što dijeli ljude na dobre i zle. I zla i dobra ima i tamo i ovamo; ljudi se danas dijele na dobre i zle. Zar nije bolji njezin, od nje nepriznati zet Šeho, koji se od početka ustanka bori protiv Švaba i ustaša, nego onaj nesrećni Srbin – četnički „vojvoda“ koji je tu, u Ljubiji – u službi Švaba i ustaša – „srbovao“ i pravio se junačina? Navodim primjer pokojnog oca i njegov odnos sa Arifagom iz Bos. Kostajnice iz vremena prije posljednje krajiške bune. Taj mu je čestiti čovjek pozamio stotinu dukata da bi kod vladike, Grka, mogao da otkupi pravo na parohiju. Stotinu dukata – koliki je to novac bio! Zar bi naš otac mogao da bude sveštenik da nije Arifaga pritekao u pomoć?!
Kako onda nazivati ideološke okvire koji se suprostavljaju ovim vrlo jednostavnim istinama, demonizujući i dehumanizujući kompletne narode, religije i civilizacije? Nikako drugačije nego Zakonopravilo zlih idiota.
Piše: Vuk Bačanović za Preokret
Ilustracija: MidJourney prompt by Preokret